Ksylitol

Nazywany jest cukrem brzozowym, ponieważ to właśnie z tego źródła otrzymywano go na początku. Odkryty został w XIX wieku, jednak zainteresowanie jego produkcją wzrosło w czasach drugiej wojny światowej, kiedy brakowało cukru – wtedy, aby uzyskać substancję o podobnym smaku zaczęto produkować go na większą skalę. Obecnie pozyskiwany jest poprzez redukcję ksylozy otrzymywanej z hemicelulozy, przy udziale drożdży Candida guilliermondii albo np. z kukurydzy. Początkowo wykorzystywana metoda ekstrakcji z drewna brzozowego (oryginalny ksylitol fiński) jest droga i mniej popularna.

Właściwości ksylitolu

Ksylitol jest białą, krystaliczną substancją podobną do cukru. Charakteryzuje go słodki smak zbliżony do sacharozy, bez wyczuwalnych obcych posmaków. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, jest odporny na działanie wysokiej temperatury, nadaje się więc także do pieczenia. Jego kaloryczność wynosi 2,4 kcal/g i jest około 40% niższa w porównaniu do cukru (4 kcal/g), ale wyższa od kaloryczności stewii (0kcal/g). Istotną kwestią jest także to, że jest wolno wchłaniany z przewodu pokarmowego co powoduje, że ma niski indeks glikemiczny wynoszący tylko 13 (dla porównania IG glukozy równy jest 100).

Pozytywny wpływ ksylitolu na zdrowie

Ksylitol jest chętnie zalecany przez specjalistów nie tylko ze względu na niższą kaloryczność i indeks glikemiczny w porównaniu do cukru. W organizmie jest stopniowo przekształcany do glukozy i glikogenu przez co może być wykorzystywany do odbudowywania zasobów energetycznych po wyczerpujących ćwiczeniach fizycznych. Jest zalecany dla osób z cukrzycą, ponieważ ulega metabolizmowi bez wykorzystania insuliny. Według niektórych źródeł nadaje się do wykorzystania w preparatach stosowanych w żywieniu pozajelitowym.
Szczególnie istotną i dobrze poznaną właściwością ksylitolu jest jego działanie zapobiegające próchnicy. Nie ulega fermentacji w jamie ustnej i przywraca w niej równowagę kwasowo-zasadową. Stymuluje produkcję śliny, co może być szczególnie korzystne w przypadku osób starszych lub z kserostomią (suchość w jamie ustnej związana z uszkodzeniem ślinianek). Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwdrożdżycowe, przez to między innymi zaleca się żucie gumy z ksylitolem lub drażetek po posiłku, zwłaszcza tym z dodatkiem cukru. Wykazuje także działanie odświeżające i likwidujące nieprzyjemny zapach z ust.

Niebezpieczeństwo związane z ksylitolem

Ksylitol w Europie został uznany za bezpieczny do stosowania zarówno przez dzieci jak i dorosłych. Z tego względu nie zostało określone ADI (dzienne dobowe pobranie), określające maksymalny możliwy dodatek tej substancji do produktów spożywczych. Zaobserwowano jednak, że w związku z wolnym wchłanianiem i efektem osmotycznym spożywany w większych ilościach może prowadzić do występowania wzdęć i biegunek. Dlatego nie zaleca się przekraczania dobowej dawki 15-50 gramów dziennie. Jest to z jednej strony wadą ksylitolu, w związku z czym na opakowaniach produktów, w których się znajduje musi pojawić się ostrzeżenie: „Spożycie w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający”. Z drugiej jednak strony skutek uboczny ksylitolu może okazać się jego zaletą dla osób borykających się z zaparciami.

Podsumowanie

Ksylitol jest półsyntetyczną substancją słodzącą o wielu pozytywnych właściwościach. Jest mniej kaloryczny od cukru, ma niższy indeks glikemiczny, nie zmienia smaku potraw i dodatkowo zapobiega próchnicy. Jest bezpieczny zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, także kobiet w ciąży. Jedyną wadą ksylitolu jest fakt, że przy zbyt dużym spożyciu może powodować biegunki, dlatego zaleca się ograniczać jego ilość w diecie do 15–50 gramów dziennie. Można go kupić w większości supermarketów, w sklepach ze zdrową żywnością oraz aptekach. Koszt zależy od jego sposobu pochodzenia, ksylitol fiński otrzymany z brzozy będzie droższy od tego wytworzonego z kukurydzy. Średnio cena 1 kilograma produktu wynosi około 20–30 złotych.